Στη λίστα των μικρών σας εξορμήσεων, εκείνων δηλαδή που απαιτούν ελάχιστα για την οργάνωσή τους και προσφέρουν πάρα πολλά σε ψυχαγωγία και γνώσεις, θα πρέπει να καταχωρήσετε και μια μέρα στην Αρχαία Μεσσήνη και την Καλαμάτα.
Μια μονοήμερη εκδρομή που θα σας μείνει αξέχαστη από τις εικόνες που θα αποτυπώσετε στο μυαλό, την καρδιά και τη φωτογραφική σας μηχανή.
Σήμερα θα παρουσιάσουμε την Αρχαία Μεσσήνη, έναν χώρο που συνδυάζει υψηλό επίπεδο ποιότητας ως προς την αρχαιολογική του διάσωση και παρουσίαση, καθώς και άψογη περιβαλλοντική διαχείριση που διευκολύνει την περιδιάβαση του χώρου. Μια μικρή παράκαμψη στο δρόμο για την Καλαμάτα και φτάνετε σε ένα πανέμορφο τοπίο που αισθάνεστε πως έχει δημιουργηθεί με σοφία από Θεούς και ανθρώπους.
Η Αρχαία Μεσσήνη απλώνεται στα πόδια σας, κομμάτι του κάμπου και αφήνει τη ματιά σας να χαθεί μέχρι το τέλος του ορίζοντα εκεί όπου μαντεύετε πως αρχίζει η θάλασσα. Ολόγυρα οι ελιές σημαδεύουν τα περάσματα μιας αιωνιότητας όπου η καθημερινότητα της ζωής ορίζει τον πολιτισμό και τα έργα του, σκορπώντας στο χώρο που περικλείουν τέχνη, πνεύμα και ιδέες. Αυτές είναι οι στιγμές που διαμορφώνουν μια αιωνιότητα και που με τη σειρά της τις αποτυπώνει στο χώρο για να μας υπενθυμίζει πως είμαστε μέρος αυτού του κόσμου και πρέπει όχι απλά να τον σεβόμαστε αλλά και να διασφαλίζουμε τη συνέχειά του. Αρχίστε λοιπόν από την πρώτη στιγμή με την επίσκεψη στο μουσείο που βρίσκεται πάνω στο δρόμο που οδηγεί στον αρχαιολογικό χώρο.
Μικρό και ευχάριστο, το μουσείο της Αρχαίας Μεσσήνης σας χαρίζει στις τρεις αίθουσες που διαθέτει μια καλή εικόνα της δουλειάς που έχει κάνει στην περιοχή η αρχαιολογική σκαπάνη με τα ευρήματα ανασκαφών από το 1895 μέχρι σήμερα. Μεγάλοι αρχαιολόγοι όπως ο Θεμ. Σοφούλης, ο Γ.Οικονόμος, ο Αν.Ορλάνδος και ο Π.Θέμελης έχουν συνδέσει την επιστημονική και επαγγελματική τους πορεία με τις ανασκαφές στον χώρο αυτό. Η κύρια αίθουσα έχει διαμορφωθεί κατά τρόπο ώστε να δίνει την πανοραμική αίσθηση της πόλης και τα εκθέματα είναι, τα περισσότερα, ρωμαϊκά. Αφήνοντας το όμορφο αυτό μουσείο, κατηφορίζουμε για τον αρχαιολογικό χώρο. Στην είσοδό του μας περιμένει μια πινακίδα με την κάτοψη του χώρου και τις απαραίτητες εξηγήσεις, αλλά ήδη η πρώτη εικόνα που έχει ο επισκέπτης είναι πραγματικά μοναδική.
Σχεδόν στο μέσον του αρχαιολογικού χώρου μια αρχαία κολώνα και μια ελιά δίπλα-δίπλα αποτελούν την δεύτερη στιγμή ενός μοναδικού συμβολισμού της αιωνιότητας μέσα στην οποία το αρχαιοελληνικό πνεύμα χαράζει την πορεία του στο χρόνο.
Η πόλη οικοδομήθηκε το 369 π.χ από τον Θηβαίο Επαμεινώνδα και τους Αργείους συμμάχους και έγινε η πρωτεύουσα της αυτόνομης Μεσσηνίας στην οποία δόθηκε το όνομα Μεσσήνη της κόρης του Αργείου βασιλιά Τριόπα. Η ίδια η οικοδόμηση της πόλης αποτελεί μια σπουδαία τρίτη στιγμή της αιωνιότητας για το τεχνικό της μέρος και για τον πολιτικό της συμβολισμό. Ολόκληρος ο ιστός της πόλης διαμορφώθηκε με οριζόντιους (κατεύθυνση Ανατολή-Δύση) και κάθετους (κατεύθυνση Βορρά-Νότου) δρόμους, σύμφωνα με το ιπποδάμειο σύστημα. Πήρε το όνομά του από τον ξακουστό Ιππόδαμο από τη Μίλητο, μεγάλο αρχιτέκτονα, πολεοδόμο, γεωμέτρη και αστρονόμο του 5ου π.Χ. αιώνα. Μεγάλες πόλεις όπως εκείνη του Πειραιά έχουν στον πολεοδομικό τους ιστό την υπογραφή του. Η οικοδόμηση της πόλης γίνεται σε αρμονία με το περιβάλλον και ενσωματώνει τα ιδιαίτερα στοιχεία του τόπου (κλιματολογικά, γεωμορφολογικά, κλπ) σε ένα αρμονικά δομημένο σύνολο. Όμως, ο πολιτικός του συμβολισμός είναι εξίσου σημαντικός καθώς οι δημοκρατικές αρχές της ισονομίας, ισοπολιτείας και της ισομοιρίας βρίσκουν την πρακτικής τους εφαρμογή στο ιπποδάμειο σύστημα. Οι πολίτες πρέπει να διαθέτουν ισομεγέθη και κατάλληλα για τη διαβίωσή τους οικόπεδα που να τους επιτρέπουν την απρόσκοπτη πρόσβαση στους δημόσιους και ιερούς χώρους
Καθώς λοιπόν αρχίζετε την περιδιάβαση του χώρου, το αρχαίο θέατρο σας παρουσιάζεται μεγαλόπρεπο μεταξύ των μεγάλων δημόσιων χώρων που οργανώνουν τη δημοκρατική πόλη. Ένα πραγματικό κόσμημα για την εθνική αρχαιολογία που απόκτησε την αρχική του μορφή με τη βοήθεια του Ιδρύματος Λάτση και της οργάνωσης «Διάζωμα». Ένα από τα καλύτερα ντοκυμαντέρ για το θέατρο είναι εκείνο του σκηνοθέτη Γιώργου Ζέρβα με τίτλο «Από το μηδέν στο είναι».
Συνεχίζοντας προς την αγορά, συναντάτε την Κρήνη που διαθέτει μια κύρια δεξαμενή νερού και δυο συμπληρωματικές σε χαμηλότερο επίπεδο. Βασικό σημείο της πόλης εισαγωγικό στη μεγάλη αγορά της οποίας η βόρεια στοά αποτελούσε χώρο αναψυχής και περιπάτου με μήκος 196μ και πλάτος περίπου 20μ. Περπατήστε λίγο στο χώρο και αφήστε τη φαντασία να σας μεταφέρει στην εποχή της ακμής της πόλης.
Πριν συνεχίσετε τη συνάντησή σας με τις άλλες μεγάλες στιγμές της αιωνιότητας, κάντε μια μικρή παράκαμψη επανερχόμενοι κοντά στο αρχαίο θέατρο όπου μπορείτε να δείτε τη μεγάλη παλαιοχριστιανική βασιλική και να θαυμάσετε την πολιτισμική αφομοίωση του αρχαίου κόσμου ιδιαίτερα στην αρχιτεκτονική του εκδοχή. Όπως συνέβη με την Κρήνη αλλά και με πολλά άλλα οικοδομήματα παντού στην Ελλάδα, στην οικοδόμηση των χριστιανικών ναών χρησιμοποιούνται τα υλικά των αρχαίων. Καθώς βρίσκεστε στο κέντρο του ναού αφήστε τη ματιά σας να περιπλανηθεί στους γύρω λόφους μέχρι να συναντήσει το πέτρινο εκκλησάκι με το κυπαρίσσι και το μέρος του αρχαίου τείχους. Δυο κόσμοι συνδέονται συμβολικά σε μια αρμονική σύνθεση.
Η περιδιάβαση του αρχαιολογικού χώρου ολοκληρώνεται με δυο σημαντικά και εντυπωσιακά συγκροτήματα : το Γυμνάσιο και το Στάδιο. Αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο καθώς οι δεκαοκτώ κερκίδες του Σταδίου με τις 18 σειρές εδωλίων περιβάλλονται από τις στοές του Γυμνασίου . Πρόκειται για σημαντικές κατασκευές που δένουν αρμονικά με τον περιβάλλοντα χώρο.
Μεταξύ των άλλων οικοδομημάτων που θα συναντήσετε (Ηρώο Σταδίου, τάφοι…), αποχαιρετώντας το χώρο, λίγο πριν την έξοδο και πίσω από το τείχος του αρχαίου θεάτρου θαυμάστε τα ψηφιδωτά μιας οικίας. Ίσως σε μερικούς να φανεί περίεργος, αλλά ο αγκυλωτός σταυρός (αριστερόστροφος ή δεξιόστροφος) αποτελεί ένα πανάρχαιο σταυροειδές σύμβολο και χρησιμοποιείται σε διάφορους πολιτισμούς, μεταξύ των οποίων και ο ελληνικός (σύμβολο γνωστό ως Γαμμάδιον), ως ιερό σύμβολο ή ακόμη και για διακόσμηση χώρων και σκευών. Μάλλον χάρη στις εικασίες του Σλήμαν που το συνέδεσε με αντίστοιχα γερμανικά ευρήματα και μεταναστευτικά ινδοευρωπαϊκά ρεύματα, αποτέλεσε το σύμβολο της «άριας» ταυτότητας που μετατράπηκε στη συνέχεια στο σύμβολο του ναζισμού.
Οι δέκα στιγμές μιας αιωνιότητας σας αποκαλύπτουν όχι απλά ένα χώρο, αλλά έναν ολόκληρο κόσμο όπου οι πολιτισμικές εκδοχές του μπλέκονται, αλληλοσυνδέονται αποτελώντας έτσι η μια συνέχεια της άλλη. Τα υπόλοιπα, αποτελούν κατάκτηση μιας σοβαρής δουλειάς της Ελληνικής Αρχαιολογίας και αξίζει να την θαυμάσατε.
(παρουσίαση-φωτογραφίες/βίντεο : Γιώργος Κόνδης)