Ήδη πριν φτάσετε στη Ζάτουνα, καθώς θα παίρνετε την τελευταία στροφή στον δρόμο προς τα εκεί, θα αντικρίσετε το θαυμαστό της τοπίο σε όλο του το μεγαλείο.
Η θέα είναι αμφιθεατρική και επιβλητική και τα μάτια σας θα περιπλανηθούν προς τα βουνά, προς τη Δημητσάνα, αλλά και προς το φαράγγι του ποταμού Λούσιου, πάνω από το οποίο στέκει ο προορισμός σας. Αντίστοιχη εικόνα, βέβαια, θα απολαύσετε και στην έξοδο από το χωριό, γύρω στο 1,5 χιλιόμετρο μακρύτερα.
Χαρακτηρισμένη επισήμως ως «παραδοσιακός οικισμός», η Ζάτουνα είναι ένα ιστορικό χωριό στα ορεινά της Αρκαδίας, σκαρφαλωμένο σε υψόμετρο 1.050 μέτρων στη νότια πλαγιά του βουνού Γούπατο. Σήμερα την κατοικούν μόλις 45 άνθρωποι (σύμφωνα με την απογραφή του 2011), ωστόσο στα τέλη του 19ου αιώνα ήταν κεφαλοχώρι με σημαντικό πληθυσμό, πριν αρχίσει να χάνει κατοίκους με σταθερό ρυθμό από τη δεκαετία του 1950 κι έπειτα.
Ανάμεσα στους κατοίκους της, μάλιστα, έχει μετρηθεί και ο Μίκης Θεοδωράκης, καθώς έζησε εδώ σε αναγκαστική εξορία για 14 μήνες κατά το διάστημα 1968-1969 (μαζί με τη γυναίκα του Μυρτώ και τα δυο τους παιδιά), αφήνοντας ανεξίτηλο αποτύπωμα στις μνήμες των παλαιότερων Ζατουνιωτών. Χαρακτηριστικά, υπάρχει και φιλμάκι του γερμανικού τηλεοπτικού σταθμού WDR που τον δείχνει καθισμένο σε καφενείο του χωριού, τραβηγμένο κρυφά από τους χωροφύλακες της εποχής, καθώς δεν του επέτρεπαν να συνομιλεί με ξένους δημοσιογράφους.
Ένα ιστορικό χωριό με τη δική του, ήπια ανάπτυξη
Η λέξη Ζάτουνα προδίδει τις ρίζες του χωριού, καθώς είναι από τα λίγα σλαβικά τοπωνύμια που δεν αντικαταστάθηκαν από κάποια ελληνική ονομασία κατά τη δεκαετία του 1920. Η ακριβής σημασία μας διαφεύγει, έχει όμως να κάνει με το νερό (είναι ή «τόπος που πλημμυρίζει», ή «τόπος πέρα από το ποτάμι»), καθρεφτίζοντας έτσι την έντονη παρουσία του Λούσιου και των βουνίσιων, τρεχούμενων υδάτων στην περιοχή. Σε αυτά, άλλωστε, οφείλονται και οι όμορφες πετρόχτιστες βρύσες που θα δείτε φτάνοντας εδώ.
Πρόκειται λοιπόν για παλιό χωριό, με την ίδρυσή του να χάνεται στη βυζαντινή εποχή: πιστεύουμε ότι το έφτιαξαν Σλάβοι άποικοι κατά τον 8ο αιώνα, σε μια περιοχή που στην αρχαιότητα τη θεωρούσαν απροσπέλαστη, λόγω των πυκνών δασών. Πολύ αργότερα, κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας (17ος αιώνας), γνώρισε σημαντική οικονομική ακμή και οι κάτοικοί της πλούτισαν από το εμπόριο και τη βυρσοδεψία, στην οποία διακρίθηκαν ιδιαιτέρως. Ωστόσο, η ενθουσιώδης εξέγερσή τους κατά τη διάρκεια των Ορλωφικών (1779) είχε σαν αποτέλεσμα να της επιτεθούν Αλβανοί σύμμαχοι των Οθωμανών, οι οποίοι κατέκαψαν τη Ζάτουνα, αφήνοντάς τη με μικρό πληθυσμό, που μπόρεσε εντούτοις και την ξανάχτισε. Το τελευταίο βυρσοδεψείο δεν θα έκλεινε παρά το 1966, ως συνέπεια του μαρασμού του οικισμού λόγω της αυξανόμενης εσωτερικής μετανάστευσης.
Ο σημερινός επισκέπτης θα βρει ένα ήσυχο χωριό με τη δική του,
ήπια ανάπτυξη, με στενά, πλακόστρωτα δρομάκια, με άφθονες βρύσες από όπου τρέχει κελαρυστό, βουνίσιο νερό (Πάνω Βρύση, Πέρα Βρύση, Νερούλι, των Κολοκοτρωναίων κ.ά.), καθώς και με πετρόχτιστα σπίτια, τα οποία αποτελούν αντιπροσωπευτικά δείγματα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής της Γορτυνίας. Επίκεντρο της ζωής του μικρού οικισμού είναι βέβαια η κεντρική πλατεία με τα πλατάνια, χωρίς αυτό να σημαίνει, όμως, ότι δεν υπάρχουν κι άλλα αξιοθέατα.
Θα δείτε λ.χ. την Παναγία την Ελοβίτισσα (επισήμως Κοίμηση της Θεοτόκου), μια εκκλησία που στέκει εκεί από το 1853, αλλά και τον μικρότερο ναό του Αγίου Γεωργίου, ο οποίος διασώζει και το πετρόχτιστο καμπαναριό του, φτιαγμένο στα 1843. Σίγουρα, επίσης, θα σταθείτε στο παλιό Δημοτικό Σχολείο του χωριού: ένα όμορφο κτήριο του 1919, που πλέον (από το 2006) στεγάζει ένα μουσείο αφιερωμένο στον Μίκη Θεοδωράκη.
Τέλος, αν κάνετε μια βόλτα στα περίχωρα και ανέβετε στο ψηλότερο σημείο της Ζάτουνας, θα βρείτε εκεί το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία. Από εδώ η θέα απλώνεται πανοραμική και θα σας κάνει να αισθανθείτε ότι βρίσκεστε σε μπαλκόνι, απέναντι ακριβώς από τις ομορφιές της ορεινής Αρκαδίας.
Διαμονή-καφές-φαγητό
Ακολουθώντας το παράδειγμα της γειτονικής Δημητσάνας, αλλά και της ορεινής Αρκαδίας γενικότερα, η Ζάτουνα έχει μεριμνήσει για την τουριστική της ανάπτυξη. Είναι όμως ήπια και εναρμονισμένη με το φυσικό περιβάλλον, το οποίο και εξακολουθεί να πρωταγωνιστεί.
