Αν πάρουμε τον ανηφορικό και με πολλές κοδέλες μουλαρόδρομο, που μας πάει από την Καρυά στη Νεστάνη (Τσιπιανά) της Αρκαδίας, και περάσουμε μέσα από την πλατανόφυτη περιοχή των αλευρόμυλων, θα φτάσουμε στη Σπασμένη.
Σπασμένη είναι ένα βύθισμα, γεμάτο βράχια-τρόχαλα, που είχαν κατρακυλήσει και κατρακυλάνε ακόμη από το σαθρό τμήμα της ανατολικής πλευράς του Αρτεμισίου.
Στο μέρος αυτό υπήρχε και υπάρχει κατάδρομα μία μοτσιάρα, που έβγαζε λίγο μεν αλλά δροσερό νερό. Εκεί κάνανε μία ολιγόλεπτη στάση οι περαστικοί διαβάτες και δροσίζονταν. Το νερό αυτό έσμιγε μ’ εκείνο που ερχότανε από τον Άγιο Κωνσταντίνο και κάνανε ένα μεγαλύτερο αυλάκι, γνωστό κι ως «Ποταμός», που διέσχιζε όλο το βύθισμα της Σπασμένης. Στον Ποταμό αυτόν ποτίζανε το καλοκαίρι τα γιδοπρόβατά τους. Όποιος είχε δει την εικόνα αυτή του ποτίσματος (τρέξιμο, κουτούλημα, κουδουνίσματα, ρούφηγμα, σφύριγμα του βοσκού και επιπλέον το με μουσική υπόκρουση κελάρυσμα του νερού), ποτέ δε την ξεχνάει.
Περνώντας λοιπόν και τη Σπασμένη με προσοχή στο γλίστρημα και φτάνοντας στην κορυφή περίπου του διάσελου, ανάμεσα Αρτεμισίου και Ξεροβουνιού, θα βρεθούμε επάνω σε ένα βράχο (γκρεμό) όπου φιλοξενούνται, αιώνες τώρα, ο Αϊ-Λιάς και το αιωνόβιο πουρνάρι του. Είναι περίπου μία ώρα πορεία, για ν’ ανεβεί κανείς εκεί πάνω και η κούραση θα έχει αφήσει τα σημάδια της. Η θέα όμως που θ’ αντικρίσει είναι μοναδική, θα τον ανταμείψει και θα του μείνει αξέχαστη.
Το αγνάντεμά του δεν θα έχει τελειωμό. Τα πρώτα ερωτήματα που έχει ο επισκέπτης είναι αν το πουρνάρι με τις μεγάλες ρίζες του, που διακρίνονται έξω από το βράχο στον γκρεμό, στηρίζουν το σαθρό τσιουρούμπι και το ξωκλήσι ή ο Προφήτης Ηλίας κάνει το θαύμα του. Η ηλικία του πουρναριού και ο χρόνος που χτίστηκε το ξωκλήσι είναι άγνωστα. Μόνο εικασίες υπάρχουν. Εκείνα όμως που ξέρουμε είναι τα ακόλουθα:
Ο Αϊ-Λιάς ήταν και είναι ένας από του μεγάλους Προφήτες. Καταπολέμησε με πάθος την ειδωλολατρία, προσπάθησε να εξυγιάνει τον ηθικό βίο των ανθρώπων και συνόδεψε το όλο έργο του με πολλά θαύματα. Αυτό όμως προκάλεσε και εκδικητική μανία των αρχόντων της εποχής του και ως εκ τούτου αναγκάστηκε να καταφύγει στην κορυφή ενός βουνού. Σύμφωνα μάλιστα με βιβλική διήγηση, ο Προφήτης Ηλίας απ’ εκεί «ανηρπάγη» στον ουρανό με πύρινο άρμα. Επίσης, σύμφωνα με νεοελληνικές δοξασίες, είναι ο «άγιος της βροχής» και «νεροκράτορας». Για το λόγο αυτό τα ξωκλήσια του χτίζονται σε βουνοκορφές, οι οποίες παίρνουν και το όνομά του.
Κατά μία άλλη παράδοση, ο προφήτης Ηλίας ήταν ναυτικός. Βαρέθηκε όμως τη θαλασσινή ζωή και αποφάσισε να εγκατασταθεί σε μέρος που να μην ξέρουν τη θάλασσα. Πήρε λοιπόν ένα κουπί βάρκας και ρωτούσε όσους συναντούσε να του πουν τι είναι αυτό που κρατούσε. Όσο του λέγανε κουπί, τραβούσε για πιο ψηλά μέρη, μέχρι που έφτασε σε μία κορυφή βουνού, όπου του απάντησαν ότι αυτό που κρατά είναι απλά ένα «ξύλο». Τότε κατάλαβε ότι εκεί οι άνθρωποι δεν είχαν δει θάλασσα κι έμεινε για πάντα κοντά του, πάνω στο βουνό.
Σύμφωνα ακόμη με άλλες λαϊκές δοξασίες, όταν αστράφτει και βροντά, είναι γιατί ο προφήτης Ηλίας, πάνω σε άρμα που το σέρνουν τέσσερα πυρίπνοα άλογα, κυνηγά στον ουρανό το δράκοντα ή το διάβολο, έχοντας για όπλο έναν κεραυνό. Πιστεύεται μάλιστα ότι οι αστραπές δημιουργούνται από τις κινήσεις του μαστιγίου του, καθώς οδηγεί τα άλογα, οι βροντές από το θόρυβο των αρμάτων και ο κεραυνός πέφτει, όταν το άρμα συγκρούεται με λιθάρι.
Λόγω των μετεωρολογικών ιδιοτήτων που αποδίδονται στον Προφήτη Ηλία, η ημέρα της γιορτής του θεωρείται από τους αγρότες κατάλληλη για ανάλογες παρατηρήσεις και προβλέψεις. Αν π.χ. ο ουρανός είναι καθαρός και ανέφελος, τότε πιστεύουν ότι ο χειμώνας θα είναι ήπιος και το αντίθετο θα συμβεί, αν ο ουρανός είναι συννεφιασμένος.
Σχετικές είναι και οι παρακάτω παροιμίες : «Ήρθε τ’ Αϊ-Λιος, γυρίζει ο καιρός αλλιώς». «Του Αϊ- Λιά μπαίνει το λάδι στην ελιά» κλπ. Ο δικός μας Αϊ-Λιάς, στο μικρό ξωκλήσι του, φιλοξένησε κατά καιρούς κλέφτες και αρματολούς, αντάρτες στην περίοδο της Γερμανικής Κατοχής, και πολλές φορές διαβαταραίους σε δύσκολες καιρικές συνθήκες και γεωργοκτηνοτρόφους της γύρω περιοχής.
Η μνήμη του εορτάζεται στις 20 Ιουλίου. Η προσέλευση όμως των πιστών είναι περιορισμένη. Οι πιο πιστοί πανηγυριώτες είναι οι Λιάδες του χωριού και δεν είναι λίγοι, όσοι έχουν χωράφια και γιδοπρόβατα στον ευρύτερο χώρο, οι μυλωνάδες, που ήταν πιο κοντά και όλοι οι φίλοι της πεζοπορίας και της ορειβασίας.
Με την απόλυση της εκκλησίας, κατά τα συνηθισμένα, καθόντουσαν όλοι στον ίσκιο του πουρναριού, χαιρετιόντουσαν, δίνανε ευχές, τους μοίραζε ο παπάς τα πρόσφορα και τρώγανε μαζί με ό,τι άλλο φαγώσιμο είχε ο καθένας. Μερικές φορές κάποιος από τους κτηνοτρόφους της περιοχής μαγείρευε σ’ ένα καζάνι μια γίδα ή προβατίνα, που γινότανε ανάρπαστη λόγω της νοστιμάδας της.
Το κυριότερο όμως είναι ότι δημιουργιότανε μία ζεστή και ξεχωριστή φιλική ατμόσφαιρα. Πίνοντας μάλιστα και το κρασί που είχανε φέρει μαζί τους, ερχότανε και το ανάλογο κέφι. Τραγουδούσαν παραδοσιακά τραγούδια και φέρνανε και μια βόλτα χορό για το καλό της ημέρας. Η εορταστική αυτή εκδήλωση είχε μία άλλη χάρη και ήταν πολλοί εκείνοι που την προτιμούσαν από τα άλλα πολύβοα μεγάλα πανηγύρια. Το μόνο που αντιμετώπιζαν (τότε) οι εκκλησιαζόμενοι ήταν που δεν είχε νερό το ξωκλήσι του Αϊ- Λια (ούτε και δοχεία να το μεταφέρουν) και γι’ αυτό αναγκαζόντουσαν να μην κάθονται πολύ και να φεύγουν, δίνοντας την ευχή και του χρόνου με το καλό, άλλοι για το Σουληνάρι και άλλοι στη Σπασμένη, για να πιουν νερό από τις φημισμένες αυτές πηγές.
Σπύρος Κ. Καραμούντζος
Υ.Γ. Το ανωτέρω κείμενο περιλαμβάνεται στο βιβλίο του συγγραφέα «ΛΟΓΙΑ ΚΑΡΥΑΣ» και στο κεφάλαιο που αναφέρεται στα Ξωκλήσια του Χωριού.
Στην φωτογραφία ο Αϊ-Λιάς της Καρυάς.
ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ σε όσους εορτάζουν.
- Advertisement -
